M. Bahtin (1895-1975), yazılarıyla hem yazın toplumbilimine hem de yazınbilime bağlanır. Kültürü bir söylemler bütünü, birleşimi olarak gören M. Bahtin oluşturmaya çalıştığı yeni bilim dalının temeline çokseslilik olgusunu oturtur. Metinlerarası ilişki kavramıyla belirtebileceğimiz bu karşılıklı etkileşim olgusu (dialojizm), M. Bahtin’e göre, söylemleri, bir başka deyişle metinleri tarihsel, toplumsal, kültürel çevreleriyle ele almayı sağlar. Bu bir yazınbilim ya da dilbilimötesi etkinliktir; böyle bir çalışmada da hem biçimciliğin dar sınırlarından hem de belli bir ideolojinin katı kurallarından uzak durulur.
M. Bahtin’in yaklaşımında, çoksesliliğin en yoğun olduğu yazınsal tür romandır. Bunun nedeniyse bu türün, var olan bütün öbür türlerin birleşimi olmasıdır. Roman karşılıklı etkileşimler dizgesidir; böyle bir söylem de yazara ve konuya bağlı kalınarak değil, öbür söylemlere açılarak anlaşılabilir ancak.
M. Bahtin’in kuramsal yaklaşımında yer alan metinlerarası ilişkiler, R. Jakobson’un bildirişim örneğindeki bağlantı kavramına denk düşer.
M. Bahtin’in yazınbilim yaklaşımı, türleri ele alırken, biçim ve içerik birliğine, toplumsalın bireysele üstünlüğüne inanır ve bir yapıtta halk kültürünün temelleri ile çoksesliliği araştırır.
(Rifat, 1990:91)
(Rifat, 1990:91)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder