(1893-1954). Fransız dilbilimcisi. Lehçe ve yapı konularında araştırmalar yaptı. Özellikle sözdizim alanında, yapısalcı akımın en önemli dilbilimcilerinden biridir. Sözdizimde geliştirdiği özgün yöntem gerek anadili, gerekse yabancı dil öğretiminde çok önemli yeri olan bir örnekçedir.
Dilbilgisini bir dizge olarak ele alan bilgin tümcenin kuruluşunu ve öğelerinin işleyiş kurallarını saptar. Ona göre işlev kavramı biçim kavramının varsıl bir görünüme bürünmesiyle belirmiştir. Bu düşünceden yola çıkan Tesnière dural sözdizimi devimsel sözdizimden ayırmaya özen gösterir. Devimsel sözdizimin yapısal bağımlılıklarını görselleştirmeyi, biçimsel özellikleri dışında üretıci-dönüşümselcilerin ağacına benzemeyen, oluşum ağacı (stemma) diye adlandırdığı çizimle gerçekleştirir. Tümce çözümlemesinin yanı sıra anlamsal yöne de ağırlık vererek sözcük sınıflandırmasına yönelen Tesnière’e göre tümceyi eyleyen, tümleyen ve bunların doğrudan doğruya bağlandıkları eylem biçimlendirir. Ayrıca, tümcenin bütün öğeleri birbirine zincirlenir. Kendisine bağlı birimleri yöneten, düğümdür. Dilbilimci bağlama ve aktarma gibi sözdizimsel işlemleri betimler.
Les Formes du duel en slovène (Slovence’de İkil Biçimleri) [1925] adlı yapıtında dilbilimsel coğrafyayı Slavcaya ilk kez uygulayan Tesnière “Comment coııstruire une syntaxc” (Bır Söz dizimi Nasıl Oluşturmalı) [1934] adlı yazısıyla söz dizim çalışmalarına yönelmiştir. Ama yazarın bu alandaki başyapıtı, ölümünden sonra yayımlanan Eléments de syntaxe structurale (Yapısal Sözdizim Öğeleri) [1959] adlı incelemesidir, Rusça’nın dilbilgisiyle sözlüğüne ilişkin çalışmaları da bulunan Tesnière kişisel gözlem ve uygulamalarından kaynaklanan ilkeleri belirleyerek oluşturduğu sözdizim örnekçesiyle hem genel sözdizim alanında, hem de dil öğretimi konusunda yapısal dilbilimin önde gelen sözcüleri arasına girmiş, özellikle Almanya’da gelişen bağımsal dilbilgisini büyük ölçüde etkilediği gibi, göstergebilimci. A.-J. Greimas’ın eyleyen kuramının da esin kaynağı olmuştur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder