Greimas, Algridas-Julien

 (doğ. 1917-1992).

Litvanya kökenli Fransız dilbilimcisi ve göstergebilimcisi. Önceleri dilbilim, özellikle de sözlükbilim alanında çalışmalar yaptı. 1958-1962 yıllarında Türkiye’de bulundu, Ankara Üniversitesi’nin yanı sıra İstanbul Üniversitesi’nde (1961-62) öğretim üyeliği yaptı.

 İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Fransız ve Roman Dilleri ve Edebiyatları Bölümü’nde verdiği derslerde çok özgün bir yapısal anlambilim kuramı oluşturdu (Structurale Yapısal Anlambilim), 1966). Bu çalışmalardan, günümüzde Paris Göstergebilim Okulu diye anılan bir akımın ortak paydasını oluşturan güçlü bir göstergebilim kuramı doğdu.

Greimas göstergebilimi hem “dünyanın insan için’ hem de ‘insanın insan için” taşıdığı anlamı araştırır; yöntem düzleminde varsayımsal-tümdengelimli bir yaklaşım benimser. Kuramının içerdiği üstdili yardımcısı J. Courtés’le birlikte Sémiotique Dictionnaire raisonné de la théorie du langage (Göstergebilim. Dil Kuramının Açıklamalı Sözlüğü) [1979] adlı bir sözlükte sunan bilgin, bu yapıtın, çeşitli ülkelerden birçok göstergebilimcinin katkısıyla hazırlanan ikinci cildinde (1986), kuramından kalkılarak çok değişik doğrultularda girişilen yeni denemelerle yorumları sergilemeye özen göstermiştir. Yapısal dilbilim, halkbilim, söylem incelemeleri gibi alanlardaki çalışmalardan da esinlenen ve bugüne değin mantıksal boyuta ağırlık vermiş olan Greimas göstergebilimi, özü bakımından bir betiğin (yazınsal ya da yazın dışı), bir söylemin anlamını değil, anlam kuruluşunu çözümlemede yararlanılacak gereci sunar, anlamlamanın yapısını ve kavranmasını yönlendiren koşulların yorumlanması, anlamsal tümellerin saptanması, anlam yapısını çözümleme yöntemi olarak tanımlanır.

Greimas göstergebilimi, özellikle Fransız matematikçisi R. Thom’un “altüstoluşlar kuramı”ndan esinlenen J. Pctitot’nun çalışmalarıyla mantık düzleminden matematik düzlemine doğru bir gelişme göstermekte, böylece tüm bilimler arasında bilimkuramsal bir ortaklık kurmaya yönelik çabalarının odak noktasında yer almaktadır. Tüm bu gelişmeler, çeşitli yönlerden dilbilimi de çok yakından ilgilendirmektedir. A. -J. Greimas’ın öbür yapıtları arasında özellikle Du Sens (Anlam Üstüne) [1970] Du Sens II (Anlam Ustüne II) [1983] Maupassant (1976), Sémiotique et sciences sociales (Göstergebilim ve Toplum Bilimleri) [1976] anılabilir.
(Vardar,2002)